TRÀ MY KHÔNG CHỈ LÀ TÊN GỌI - HỒ XUÂN TỊNH

 

HỒ XUÂN TỊNH • 26/10/2025 09:50

Trong tiến trình phát triển của đất nước, khi chủ trương liên kết vùng và phát triển bền vững được xem là định hướng chiến lược, các địa phương miền núi Trung Bộ, đặc biệt là khu vực Trà My của thành phố Đà Nẵng đang dần khẳng định vai trò của mình như những “vệ tinh văn hóa - kinh tế” trong không gian phát triển của miền Trung - Tây Nguyên.

Vùng nam Trà My đang từng ngày "thay da đổi thịt". Cuộc sống của người dân nơi đây dần khá hơn nhờ tìm được hướng phát triển mới từ du lịch, trồng sâm Ngọc Linh. Ảnh: Tư liệu

Với vị trí nằm trên trục giao thông kết nối Đà Nẵng - Tam Kỳ - Trà My - Kon Tum, vùng đất này hội tụ nhiều điều kiện thuận lợi để trở thành trung tâm giao lưu hàng hóa, văn hóa và du lịch giữa miền núi và đồng bằng.

Một chỉ dẫn văn hóa

Trà My là nơi hội tụ, sinh sống của nhiều cộng đồng tộc người: Việt, Co, Ca Dong, Bh’noong, cùng các nhóm dân mới di cư đến như Mường, Thái, Cơ Tu, Tày, H’rê… Mỗi dân tộc, tùy theo điều kiện cư trú và lịch sử, đã hình thành nên bản sắc văn hóa riêng, vừa độc lập, vừa có sự giao thoa, tiếp biến, tạo nên bức tranh văn hóa đa sắc của vùng đất Trà My.

Từ lễ mừng lúa mới, lễ ăn trâu, nghệ thuật trống chiêng, múa dân gian, dệt thổ cẩm, đan mây tre, đến những tri thức bản địa trong canh tác, săn bắt, hái lượm, chữa bệnh bằng thảo mộc… tất cả đã trở thành giá trị văn hóa phi vật thể quý giá, được lưu giữ và trao truyền qua bao thế hệ.

Nếu như chỉ dẫn địa lý như quế Trà My, sâm Ngọc Linh giúp xác định nguồn gốc và giá trị kinh tế của sản phẩm dựa trên điều kiện tự nhiên đặc hữu, thì “chỉ dẫn văn hóa Trà My” lại là một cách nhận diện bản sắc tinh thần của vùng đất và con người nơi đây, nơi thiên nhiên và văn hóa hòa quyện, nơi những giá trị truyền thống không chỉ được bảo tồn mà còn trở thành nguồn lực cho phát triển bền vững.

Khai thác giá trị văn hóa để phát triển du lịch cộng đồng

Giá trị văn hóa của các tộc người Trà My không chỉ là biểu hiện của trí tuệ, tâm hồn và lao động sáng tạo, mà còn là nguồn tài nguyên nhân văn quý giá, phục vụ cho phát triển du lịch văn hóa - du lịch cộng đồng. Nếu được bảo tồn và khai thác đúng hướng, Trà My có thể trở thành “trục văn hóa bản địa” của Đà Nẵng, nơi du khách trong và ngoài nước tìm đến để trải nghiệm, cảm nhận và thấu hiểu vẻ đẹp của văn hóa tộc người giữa thiên nhiên đại ngàn.

Du lịch cộng đồng là mô hình phát triển mang tính bền vững và nhân văn, khi người dân địa phương trở thành chủ thể của sản phẩm du lịch, họ vừa là người kể chuyện, vừa là người gìn giữ văn hóa. Du khách đến Trà My không chỉ để chiêm ngưỡng cảnh sắc thiên nhiên, mà còn được trải nghiệm cuộc sống thường nhật của đồng bào miền núi, cùng giã gạo, dệt vải, uống rượu cần, tham dự lễ hội dân gian… Chính những trải nghiệm ấy đã biến hành trình du lịch thành cuộc đối thoại văn hóa, giúp du khách từ những miền đất khác hiểu hơn về giá trị đa dạng văn hóa các dân tộc Việt Nam.

Tuy nhiên, trong quá trình tổ chức lại đơn vị hành chính, khi cấp huyện không còn tồn tại, các xã được sáp nhập và quản lý trực tiếp các địa bàn khác nhau, không gian văn hóa tộc người trở nên phân tán. Sự thiếu gắn kết giữa các cộng đồng tộc người có thể dẫn đến phân mảnh văn hóa, làm suy giảm sức mạnh cộng đồng.

Vì vậy, việc xây dựng cơ chế phối hợp văn hóa liên xã để tổ chức những ngày hội văn hóa các dân tộc Trà My, hay thành lập “Không gian văn hóa Trà My” có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, không chỉ để bảo tồn mà còn để phát huy di sản văn hóa trong dòng chảy hiện đại.

Trung tâm kết nối kinh tế và văn hóa của vùng Nam - Bắc Trà My

Với vị trí địa lý thuận lợi, từng là trung tâm hành chính - kinh tế của huyện Trà My, có bề dày lịch sử - văn hóa và tiềm năng bản địa phong phú, lại đang sở hữu Quảng trường Văn hóa và Trung tâm triển lãm giới thiệu trưng bày sản phẩm Trà My, xã Trà My hoàn toàn có khả năng trở thành trung tâm kết nối kinh tế - văn hóa của vùng Nam - Bắc Trà My.

Trong tiến trình này, sự phối hợp đồng bộ giữa Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Sở Công Thương thành phố Đà Nẵng, chính quyền các địa phương, các doanh nghiệp đầu tư du lịch xanh và cộng đồng các dân tộc thiểu số sẽ là yếu tố quyết định.

Việc quy hoạch các tuyến du lịch văn hóa - sinh thái - cộng đồng, gắn kết các làng nghề, các lễ hội, sản phẩm OCOP địa phương… sẽ mở ra hướng phát triển kinh tế dựa trên nền tảng văn hóa, vừa tạo sinh kế cho người dân, vừa khẳng định bản sắc vùng miền.

Trà My hôm nay không chỉ được biết đến với hương quế ngát rừng và quốc bảo sâm Ngọc Linh, mà còn là nơi giao hòa giữa truyền thống và hiện đại, giữa bản sắc và hội nhập. Nâng tầm xã Trà My thành trung tâm kết nối kinh tế - văn hóa của vùng Nam - Bắc Trà My không chỉ là yêu cầu phát triển, mà còn là hành động cụ thể để gìn giữ và lan tỏa giá trị di sản văn hóa các tộc người, là nền tảng cho sự phát triển bền vững, nhân văn và đậm đà bản sắc đất Quảng.

NGUỒN:

https://baodanang.vn/tra-my-khong-chi-la-ten-goi-3308308...

BỮA CƠM QUÊ VÀ THÚ TÁT MƯƠNG - TỪ KẾ TƯỜNG

 BỮA CƠM QUÊ VÀ THÚ TÁT MƯƠNG

Ở thôn quê ngày xưa người nông dân hầu như chỉ bận rộn với vụ mùa, quanh năm bám chân trên đồng ruộng, khi mang được hột lúa về sân phơi dưới nắng thì đó là những cái nắng cuối năm. Lúc xúc lúa vô bồ dự trữ để chà gạo ăn dần, đến khi giáp hạt mùa sau thì thường là chiều 30 Tết, đã nghe tiếng pháo xuân nổ đì đùng đâu đó ở làng trên, xóm dưới của những gia đình cúng rước ông bà về ăn Tết với con cháu rôm rả.

Lúa sẵn trong bồ, gạo chà quanh năm suốt tháng đầy trong lu, khạp ăn dần nên hai bữa cơm chính yếu của nhà nông phần “lương thực” như thế là nhẹ lo và, hầu như ít khi người nông dân phải đi chợ mua cá, tép, rau củ… Những thứ “phụ liệu” này kiếm ngay quanh nhà do trồng trọt hoặc có sẵn trong thiên nhiên, nhất là rau dền, rau má, đọt nhãn lồng, cải trời, rau đắng… Những loại rau hoang dại này cứ xách rổ đi “quơ” một hơi là đầy rổ về nấu được nồi canh, hoặc luộc cũng đầy một dĩa.

Cá, tép thì đi câu, kéo lưới, đi mò, bắt hôi, đặt nò, đặt trúm… đủ kiểu, đủ cách để có bữa cơm gia đình tươm tất, không phải cao lương mỹ vị nhưng cũng đủ dinh dưỡng để bảo đảm sức khỏe cho mấy anh lực điền cày sâu cuốc bẫm, mấy cô, mấy chị dẻo dai cắt cỏ, cấy lúa, chèo ghe, gánh nước. Người nào việc nấy đã vẽ ra chân dung của một làng quê đi vào ký ức tuổi thơ tuyệt đẹp của đời người. Những hình ảnh này đã trở thành mối hoài niệm không nguôi, một vùng trời tưởng tiếc cứ theo chân tôi đi qua năm tháng trong nỗi nhớ ngậm ngùi.

Trong vô số những cách bắt cá, tép ở miền quê, có một cách không mấy nặng nhọc, đơn giản, hiệu quả mà người lớn hoặc trẻ con đều làm được, vừa “làm chơi, ăn thiệt” lại vừa là một thú vui, mang tính giải trí miệt vườn, đó là… tát mương. Ở quê tôi vườn dừa bạt ngàn và trong mỗi vườn dừa có rất nhiều mương để tiêu thoát nước, lưu dẫn dòng chảy bồi lắng phù sa cho đất thêm màu mỡ và xả phèn, lọc sạch nguồn nước, tăng chất dinh dưỡng cho cây đơm hoa kết trái. Mương vườn ở quê tôi không những rộng, mà dài, có mương nước rút cạn khi thủy triều xuống, nhưng cũng có những mương trũng sâu, nước đọng và đó chính là nơi lý tưởng cho cá, tép trú ngụ. Và cho tôi cái thú tát mương.

Tát mương không cần nhiều người, đôi bạn thân cùng lớp, hai anh em trong nhà hoặc đi “mình ên” cũng chẳng trở ngại gì. Dụng cụ để tát mương cực kỳ đơn giản, chỉ cần một cái thau nhôm, hay thau nhựa, một cái rổ nhặt mắt để chặn khu vực tát nước không cho cá, tép vào đây, một cái giỏ để đựng cá, tép là xong. Mọi vấn đề còn lại chỉ dựa vào hai bàn tay và một chút xíu thông minh để vận dụng đầu óc khi quan sát “thực địa”, hoặc khi tiến hành các công đoạn tát mương cho đỡ mất thời gian, đạt hiệu quả cao.

Tôi thường đi tát mương một mình để tận hưởng cảm giác về sự bao la, một mình một cõi với cái thú tiêu diêu trong khu vườn vắng vẻ đầy tiếng gió lộng, hòa trong tiếng chim hót lãnh lót khiến lòng người lâng lâng, bay bổng như lạc vào chốn thần tiên. Tát mương có thể bắt đầu khi thấy nước ròng rút hết xuống rạch, trước đó cần phải quan sát những cái mương nào đọng nước sâu, thường đây là những mương chính gần cửa rạch, nếu địa điểm ở ngã ba, tiếp giáp giữa mương nhánh và mương chính càng tốt và có một cái búng khoét sâu vào bờ, nằm dưới gốc cây dừa lão lưu niên lúc nào cũng có rốn nước xoáy thì đó là địa điểm lý tưởng cho cá tôm trú ngụ.

Trước hết là khâu be bờ, nếu mương càng sâu việc be bờ càng cực nhọc. Nhưng chẳng hề gì, cứ hai bàn tay xắn sâu xuống lớp đất dẻo ở đáy mương móc lên đắp từng lớp, hết lớp này đến lớp khác để bao khúc mương hay cái búng đó lại. Bờ bao nên đắp cho vững thì khi tát mới chịu đựng được áp lực nước bên ngoài không vỡ, nếu bờ yếu, tát giữa chừng bị bể hay xì lổ mội nước bên ngoài tràn vào là coi như công cốc, phải hì hụi làm lại từ đầu. Đắp bờ bao xong thì chọn khu vực đứng tát nước ra được thuận lợi rồi chặn bằng cái rổ nhặt mắt ở giữa, hai bên móc đất đắp thành hàng rào, nước chỉ thoát qua mắt của cái rổ chặn, còn cá, tép bị giữ lại bên trong. Lúc tát sẽ thấy nước trong mương, trong búng cạn dần… và niềm vui của người tát mương khi thấy cá, tép bắt đầu “chạy gợn nước” để tìm lối thoát.

Điểm lưu ý là khi tát cạn nước trong mương phải tiến hành bắt cá, tép thật nhanh, vì bờ bao dủ vững, dù kín bao nhiêu cũng có vài lổ mội và áp lực nước bên ngoài càng lúc càng căng khiến bờ bao sẽ nhanh chóng bị bể. Cá, tép trong mương, trong búng thường là loại nhỏ, ít khi có cá lớn hoặc tôm càng. Theo kinh nghiệm thực tế của tôi, cá tát mương thường cá lóc cửng, cá bóng dừa, cá ốc mít, cá bóng trân, cá bóng trứng, còn tép hầu hết là tép bầu, tép bạc, tép chong chứ không có tép đất. May mắn bắt được vài ba con tôm cũng chỉ là tôm lóng chứ ít khi vớ bở được tôm càng.

Một buổi tát mương, nếu siêng và chịu khó cũng “thu hoạch” được lưng thùng cá, tép đủ loại. Khi hết buổi tát mương cũng là lúc nước lớn từ sông đổ vào rạch, mình mẩy người tát mương đã dính đầy bùn sình, thế là có thú vui thứ hai là… tắm rạch. Rạch quê tôi không lớn, bên này bờ lặn xuống chơi trò “cút bắt” nín thở một hơi là qua tới bờ bên kia, nhưng được nguồn nước không ô nhiễm nên rất sạch, trong và mát lạnh. Tắm rạch xong, tay xách thùng “chiến lợi phẩm” bước chân sáo trong vườn dừa lòng nhẹ hẩng, thênh thang quên cả mệt nhọc, miệng huýt sáo thu ngắn khoảng đường về nhà.

Không gì vui bằng mẹ nấu cơm chờ sẵn, giành lấy thùng “chiến lợi phẩm” của đứa con trai nhỏ xách nặng tay trút ra chiếc rổ xúc to kềnh rồi cười sảng khoái khen cho ta một câu” “con trai tôi giỏi quá”. Bữa cơm nóng gia đình, chỉ là canh rau dền dại nấu tép, cá bóng dừa kho sệt, mấy con tôm lóng nướng lửa than đỏ au, thơm ngấy… Bấy nhiêu thôi một bữa cơm quê, nhưng đố ai có tiền mua được giữa chốn thị thành và nhất là khi ta đã bôn ba rã rời sức lực với cuộc mưu sinh bất tận. Bỗng một hôm nào đó chợt nhớ tới cái thú tát mương thời tuổi nhỏ, nhìn lại thì đâu có con tàu nào đưa ta về lại tuổi thơ với thú vui tát mương, tát vũng, ngoài sự tưởng tượng của một người hơn nửa đời hư?

TỪ KẾ TƯỜNG

TÔI ĐI GIỮA HOÀNG HÔN - TRẦN HỮU NGƯ

 

TÔI ĐI GIỮA HOÀNG HÔN

… Chiều hôm qua lang thang trên đường

Hoàng hôn xuống chiều thắm muôn phương

Chiều hôm qua mình tôi bâng khuâng…

(Thu vàng – Cung Tiến)

“Tôi đi giữa hoàng hôn” của Văn Phụng là một nhạc phẩm nổi tiếng từ năm 1960. Nghe nhạc phẩm này, người nghe có cảm tưởng ngày ấy đất nước sao Thanh bình đến thế, mặc dù Việt Nam chưa có một ngày bình yên. Bài hát chỉ là những nốt nhạc và ca từ đơn giản, nhưng nghe nó, tâm hồn ta thư thả đến kỳ lạ!

Ngày ấy, nhạc sĩ Văn Phụng là một chàng trai trẻ, nhưng mang một nỗi buồn xa xăm, diệu vợi, cùng “đi giữa hoàng hôn”, một không gian bình yên của những buổi chiều khi mặt trời sắp tắt:

“… Tôi đi giữa hoàng hôn khi ánh chiều buông

khi nắng còn vương

một mình tôi ngắm cánh chim lạc loài

mà lòng mình thấy u hoài…”

Nhưng riêng tôi, có sự khác biệt với nhạc sĩ Văn Phụng, khi tôi cũng “đi giữa hoàng hôn”, đó là một thứ hoàng hôn như điều tất yếu của cuộc đời và là thứ hoàng hôn không một ai tránh khỏi, dù không muốn nó vẫn đến, đó là “Hoàng hôn cuộc đời!”.

Không gian của hoàng hôn là một bức tranh vô giá, nhiều văn nghê sĩ đi tìm cái đẹp ở những buổi chiều hoàng hôn, trải lòng nguôi ngoai của một ngày qua sắp tắt:

“… Hoàng hôn lá reo bên thềm

Hoàng hôn tơi bời lá thu

Sương mờ ngậm ngùi xuân xanh

Bâng khuâng phím loan vươn tình…”

(Tiếng xưa - Dương Thiệu Tước).

Và hoàng hôn, có đôi khi là tạm biệt đầy tính lãng mạn của một cuộc tình:

“… Sơn nữ ơi

làm chi cho đớn đau lòng

trong một thời gian rồi thương rồi nhớ

Sơn nữ ơi

Hoàng hôn xuống dần đợi chờ ai đây…”

(Sơn nữ ca - Trần Hoàn).

Cuộc đời cũng lạ kỳ, sao người ta chọn những chiều hoàng hôn để tiễn nhau? Có lẽ không gian và thời gian này mới làm nên màu sắc lãng mạn của những ngày tạm rời nhau chăng? Sự tiễn đưa nhau trong những cuộc chia tay ngắn hạn, hay dài hạn, dù ở hoàn cảnh nào cũng cho ta một cuộc tình đẹp đến mê ly trong buổi hoàng hôn:

“… Chiều nao tiễn nhau đi khi bóng ngả xế tà

Hoàng hôn đến đâu đây màu tím dâng trong hồn ta…

Hoàng hôn dần buông

Mà ai còn đứng im trong chiều sương xuống…”

(Chuyến tàu hoàng hôn – Minh Kỳ-Hoài Linh)…

Ngày nào cũng có hoàng hôn, nhưng đời người chỉ có một lần hoàng hôn. Thời gian của cuối cuộc đời là những hoàng hôn mang màu sắc của biệt ly, những ngày “ở trọ trần gian” là những lo toan, suy tư, những bâng quơ có đôi khi hoảng hốt nghĩ về tuổi hoàng hôn sắp khuất núi! Chết là “đi vào trong cõi hết, mang theo được những gì đây”, đó là thông điệp mà nhạc sĩ Phạm Duy viết cho chính ông, và gởi lại cho mai sau, khi cuộc đời sau cùng, ai cũng có thời gian hoàng hôn.

Hoàng hôn cuộc đời là một thời gian không dài, nhưng cũng đã đủ để người ta nhìn lại phía sau. Cuộc đời hoàng hôn mang màu sắc ảm đạm, lặng lẽ, một miền xa không có chân trời. Sống chết chỉ là vô thường trong một bình minh đang lên, một hoàng hôn sắp tắt, một đêm dài hạnh phúc, những ngày vui bất tận.

Tôi đã từng ngắm hoàng hôn trên bãi biển. Mặt trời như một hòn bi được nung đỏ, dần dần đi xuống, nếu có một phép mầu nào đó, bắt hoàng hôn ngừng lại, thì biết đâu cuộc đời này sẽ bớt được chua cay nóng bỏng? Nhìn hoàng hôn ở tận phía chân trời, tưởng chừng như được biển cắt ngang, người ta có cảm tưởng biển và trời đụng nhau! Hoàng hôn ở biển không phải ai cũng được ngắm, nhưng hoàng hôn cuộc đời dù không ngắm, nhưng bắt buộc cũng phải ngắm!

Đừng bao giờ tự dối lòng mình:

-Tôi hoang mang hoàng hôn cuộc đời:

“… Có người hỏi tôi tại sao ưa ca bài ca sầu nhớ

Ưa ngắm trăng mờ hoàng hôn

Ưa đi lặng lẽ trong những đêm gió mưa u buồn

Mà nghe cô đơn…”

(Lẻ bóng – Anh Bằng).

Và tôi đang nghe cô đơn trong hoàng hôn cuộc đời.

TRẦN HỮU NGƯ

ĐỌC ''MÙA THU CŨNG VỪA QUA NGÕ THƠ VIẾT ĐỨC - CHÂU THẠCH

 

ĐỌC “MÙA THU CŨNG VỪA QUA NGÕ” THƠ VIẾT ĐỨC

                                          

 

M ù a t h u

c ũ n g v ừ a

q u a n g õ.

 

Nhắn tin em không trả lời

Alo em không bắt máy

Chừ hỏi biết phải làm sao

 

Mưa buồn rơi trên xóm nhỏ

Ta về qua ngõ nhà em

Ướt nhèm đôi vai thấm lạnh

 

Hỏi lòng thầm bao thương nhớ

Hỏi tình dạt mối tơ vương

Mà ngơ ngác dại bên đường..

 

Hôm qua ta về xóm nhỏ

Cố tình trả lại chiều mưa

Mùa thu cũng vừa qua ngõ.

( *Trích trong tập thơ . Tình bọt biển )

                           SG 20/9/2025.

                              Viết Đức

 

Lời bình: Châu Thạch

 

Hôm nay 12 tháng 8 âm lịch, tức là giữa thu, có nghĩa là tất cả nhà của qúy vị đều đã có thu qua ngõ. Thơ về múa thu thì vô số, thơ hay về mùa thu cũng vô số, nhưng sáng nay tình cờ đọc được bài thơ về mùa thu vừa qua ngõ, trong khi thu cũng đã qua ngõ nhà tôi, khiến cảm xúc trong lòng tôi nôn nao như nhận được một món quà mình yêu thích. Hơn nữa bài thơ “Mùa Thu cũng Vừa qua ngõ”của Viết Đức (tên thật Nguyễn Viết Đức) ngắn gọn và xúc tích, phù hợp với tuổi già như tôi, thích những bài thơ cô đọng để khi đọc đôi mắt được nghỉ ngơi, thư giản mà thưởng thức thơ thì dễ sâu nhiệm những điều ẩn sâu sau con chữ.

 

Thật ra, nói bài thơ nầy ngắn vì nó có ít câu, nhưng không ngắn về những ẩn ý chan chứa trong đó, mà nếu ta có thể nói được hết ý nghĩa, thì nhiều như sóng gợn trên dòng trường giang đang chảy.

 

Ba câu thơ đầu viết về một sự cố xảy rá trong tình yêu. Sự cô đó không gây tổn thất vật chất và tinh thần, nhưng chắc chắn nó làm cho ai là người đang yêu sẽ lúng túng để đối phó một nan đề khiến sinh ra nhiều dấu hỏi trong ngăn tim:

 

                                Nhắn tin em không trả lời

                                Alo em không bắt máy

                                Chừ hỏi biết phải làm sao

 

Chừ hỏi biết phải làm sao ? Đến nhà em chăng? Hay chờ em trước ngõ nhà như mùa thu vừa qua ngõ? Có thể nhờ bạn em làm con chim xanh liên lạc với em ?...Vâng, có nhiều giải pháp để đến với em. Nhưng câu thơ không phải là để tìm giải pháp ấy. Câu thơ hỏi mà không hỏi. Câu thơ cho ta suy diễn nỗi băn khoăn, phập phồng, âu lo trong lòng người đang yêu. Câu thơ viết lại tâm trạng của hàng vạn người đang yêu nhau giữa đất trời nầy, họ có những giây phút tưởng là âu lo nhưng là vô vàn hạnh phúc để trở thành kỷ niệm trong cuộc đời.

 

Vậy đó, thơ có thể không có chữ cầu kỳ, thơ có thể không có ý gì độc đáo, thơ có thể như một chiếc lá đang bay, có thể như một vầng mây nhỏ, nhưng lá bay giữa mùa thu, mây trôi trong bầu trời xanh sẽ trở nên lảng mạn vô cùng trong phút giây ta thưởng thức. Như bài thơ nầy, với ba câu như ba chiếc lông hồng bay trong gió, đã làm cho mắt ta đọc, tâm ta nghĩ đến nỗi buồn hay niềm vui khi gặp rắc rối tình yêu, tùy suy tưởng mỗi người.

 

Và rồi, trong ba câu thơ tiếp theo, tác giả đã tìm ra giải pháp cho mình. Nhà thơ “về qua ngõ nhà em”. Có lẽ nhà thơ đi qua đi lại ngõ nhà em nhiều lần trong thời điểm mùa thu cũng vừa qua ngõ nhà em. Bởi vậy ba câu thơ trở thành một đoạn phim ve vuốt nỗi niềm người xem với bóng người đi qua xóm nhỏ trong mưa, làm cho xóm nhỏ, ngõ nhà em và em trở nên những dấu vết hằn lên ký ức, và tình yêu cũng hằn trên đôi vai lạnh mang đi suốt cả cuộc đời:

 

                                     Mưa buồn rơi trên xóm nhỏ

                                     Ta về qua ngõ nhà em

                                      Ướt nhèm đôi vai thấm lạnh

 

Thơ không thây đau khổ khi người trai đi trong mưa lạnh. Thơ không thấy phủ phàn khi chàng trai qua ngõ nhà em cô độc trong mưa. Thơ cho thấy một cuộc tình thám thiết, đam mê, cho thấy xóm nhỏ, ngõ nhà em và cả không gian nơi đó tràn đầy tình tứ, làm lạnh đôi vai tác giả nhưng làm ấm con tìm người đọc. Ta thấy ta ở ngay trong thơ và ta thấy tình ta có nỗi buồn lung linh trong qúa khứ.

 

Ba câu thơ kế tiếp tác giả viết về những biến chuyển của lòng mình trên bước chân qua ngõ nhà em:

 

                                   Hỏi lòng thầm bao thương nhớ

                                   Hỏi tình dạt mối tơ vương

                                   Mà ngơ ngác dại bên đường.

 

Hỏi không có dấu hỏi, tức là trả lời, tức là bày tỏ nỗi thương nhớ, sự băn khoăn vương vấn trong lòng, rồi ngẩn ngơ, ngơ ngác đứng bên đường như một người khờ dại. Đúng thế, lời thơ tình yêu biến ta thành khờ dại có đầy trong các tác phẩm thi ca.

 

Thế rồi tình yêu phải mất mới dễ thành thơ, tình yêu phải tan thành mãnh vụn thì vần thơ mới thành những chuổi hạt kim cương. Hôm qua tác giả trở về xóm nhỏ, cố tình tìm lại chốn xưa, buồn hay vui trong lòng, tác giả không nói, nhưng đúng lúc nhà thơ qua ngõ nhà em thì mùa thu cũng lại trở về qua ngõ nhà em, như một mùa thu của nhiều năm trước:

 

                                   Hôm qua ta về xóm nhỏ

                                   Cố tình trả lại chiều mưa

                                    Mùa thu cũng vừa qua ngõ.

 

Vì sao nhà thơ viết “Hôm qua trở về xọm nhỏ/Cố tình trả lại cơn mưa”? . Có lẽ tình yêu ấy bám theo suốt đời, tác giả muốn quay lại một lần, nhìn lại cảnh củ, để rồi quên đi vĩnh viễn kỷ niệm xưa. Khó lắm người ơi vì nhà thơ lại để cho “Mùa thu cũng vừa qua ngõ” đúng lúc mình về. Hai câu thơ như liên kết nhau khẳng định một mối tình lớn, dầu ngăn cách nhưng nó vĩnh viễn trong lòng cùng với mùa thu của đất trời. Người trở về thì thu trở về, thu còn giữa bốn mùa thì tình còn ở trong con tim máu đỏ của nhà thơ.

 

Bài thơ “Mùa Thu Cũng Vừa Qua Ngõ” có tựa đề đã là một câu thơ. Những câu thơ kế tiếp trong bài thơ tựa như bước đi của mùa thu qua ngõ nhà em. Lời thơ từ tốn, ẩn chứa sâu nhiệm tâm tư của người đang yêu, đong đầy những kỷ niệm được gói gọi trong mỗi câu thơ. Bài thơ thẩm thấu vào lòng tôi khung cảnh diu dàng của thu qua ngõ nhà em và bóng dáng chàng trai đang yêu trong mưa trên con đường thu lạnh!

                                             

              CHÂU THẠCH

NGUYỆT QUẾ THƠ NGOÀI HIÊN - TỪ KẾ TƯỜNG

 NGUYỆT QUẾ THƠM NGOÀI HIÊN

Không chỉ có cuộc đời thăng trầm, biến đổi theo hướng phát triển hay tàn lụi theo thời gian, hoàn cảnh, bước ngoặt xã hội mà cây cỏ vốn tự tại trong thiên nhiên cũng không ra khỏi quy luật nghiệt ngã này. Tôi muốn nói về hai chậu nguyệt quế ngay dưới hiên nhà, sát thềm sân. Sau những năm tháng phơi mưa, chịu nắng hầu như không được bàn tay con người chăm sóc đã gần như tàn lụi, héo cằn khi tôi về đây.

Hai cây nguyệt quế trong chậu lớn này tôi trồng từ cây con, nó lớn dần theo những năm tháng, nắng mưa tôi đi về. Những dịp cuối tuần ấy, tôi chỉ có 2 ngày ngắn ngủi nên không làm được hết mọi việc trong ngôi nhà rộng, khu vườn mênh mông nên nhiều lần, dù hai cây nguyệt quế nằm hai bên lối đi của thềm nhà cũng được lướt qua trong những ngày vội vã đi về ấy. Hay cây nguyệt quế cũng có giai đoạn thanh xuân, hoa trắng ngần, thơm hương khắp hành lan, tràn vào nhà, ngay phòng khách nơi tôi thường ngồi uống cà phê, uống trà lúc sớm mai.

Nhưng đời cây cũng giống đời người. Qua thanh xuân thì đến giai đoạn tàn phai nếu không được chăm sóc, thay đất, bón phân, tưới nước. Hơn một năm nay, tôi đi về nhà thường xuyên, ở lại dài ngày nên ngoài việc quét dọn, sửa chữa nhỏ ngôi nhà, chăm sóc vườn trước, vườn sau tôi đã có thời gian dành nhiều cho khoảng sân, cây kiểng, trong đó có hai chậu nguyệt quế. Tôi cắt bỏ cành khô, thay đất mới, bón phân bò, tưới đủ nước mùa khô. Do đó hai cây nguyệt quế dần hồi sinh. Sau hơn một năm đã xanh tươi trở lại.

Sáng sớm hôm nay khi dậy sớm ngồi làm việc, theo thói quen tôi mở hết những cánh cửa cho thoáng, đón không khí đầu ngày mới ùa vào thì nghe mùi thơm nguyệt quế dậy lên. Mùi thơm nguyệt quế nồng nàn mà thanh thoát, ngào ngạt mà không gắt, xộc thẳng vào mũi. Mùi thơm như lướt qua giúp ta thoáng giật mình, nhớ ra điều gì đó trong lãng quên mơ hồ của ký ức, hoài niệm bùng lên, đủ để đánh thức cảm xúc lắng chìm ngày tháng trôi qua.

Tôi ngỡ ngàng bước theo hương thơm này và nhận ra hai chậu nguyệt quế xanh tươi, um tùm đã trổ hoa trắng ngần trong sớm mai còn đọng hơi sương. Vậy là sau mấy ngày ảnh hưởng của mưa bão áp thấp từ xa, nguyệt quế đã âm thầm đơm hoa trong thời tiết bước sang mùa của ánh trăng thượng tuần còn chìm khuất đâu đó trong góc trời giông tố. Đến hôm nay, sớm mai một ngày mới với tín hiệu dứt mưa, trời hanh khô thì nguyệt quế bừng nở, chi chít những chùm hoa trắng, dậy hương thơm khắp hành lan và tràn vào nhà.

Nguyệt quế lại thơm ngoài hiên. Giống như tít, tựa của một bài thơ, một đoản văn, tạp bút, một truyện ngắn, cuốn tiểu thuyết sắp viết. Ồ không, trước hết giống như tên một ca khúc. Một kỷ niệm về những bước chân, hình bóng, mái tóc, bờ vai, ánh mắt, tiếng nói cười ào về, dâng lên thành cảm xúc đầu ngày.

TỪ KẾ TƯỜNG

NGƯỜI PHỐ NÚI - THƠ PHAN NI TẤN

 NGƯỜI PHỐ NÚI

Ngày xưa tôi cũng người phố núi

lang bạt kỳ hồ lấy tiếng chơi

làm bạn những con đường xuôi ngược

mài thân mưa nắng cọ sương trời

Nhiều phen tưởng mình như chết dúi

chân mây góc biển cuối truông ngàn

có khi nhớ nhà ngồi khóc lén

hổ mặt phong trần bật cười khan

Một hôm bước tới bờ hữu hạn

làm đứa con hoang tôi trở về

cái tâm đạo hạnh xin gầy lại

thay dao cầm sách đời như mê

Lên cao mới thấy mình lận đận

chém cha ba bồ chữ mênh mông

từ trên đại học tôi rớt xuống

thành lính biên thùy trấn núi sông

Đánh giặc rừng xanh vài ba trận

về thành ngất ngưởng ngón ăn chơi

cuộc rượu trời đất say cũng chết

tỉnh ra buồn quá phận con người

Trong cơn quốc biến người hóa thú

sụp bẫy trên rừng hết mấy niên

đói lòng con thú rình ăn cỏ

cuồng chân vượt ngục kế vượt biên

Trên dòng lịch sử ta là rác

trôi giạt phương người sống cũng lâu

khá giống nỗi niềm mang bệnh nước

hồn tôi xanh mướt miếng ăn sầu

Cảm ơn thơ viết về phố núi

trên nẻo mơ hồ tận cõi xa

ánh trăng vàng cũ còn thao thức

soi ta tìm lại dặm quê nhà.

PHAN NI TẤN

MẸ - THƠ NHÃ MY, DIỄN NGÂM TỐ MAI