GIAO TIẾP KHÔNG LỜI

 PHIẾM LUẬN**Bài đăng trong blog cũ yahoo360plus Sep 09 -2011

    Có hai phương cách để thực hiện sự giao tiếp của con người .Thông thường là truyền thông bằng lời nói (verbal) và một phương cách nữa là diễn đạt không có lời (nonverbal) Không lời nói ở đây không phải để chỉ những người bị khuyết tật không nói được mà là một cách giao tiếp của những người bình thường với nhau không thông qua ngôn ngữ nhưng bằng những cách biểu hiện khác mà theo các nhà chuyên môn ( nghiên cứu tâm lý,xã hội, ngôn ngữ ) gọi là ngoại ngôn ngữ (extra  language) gồm ngôn ngữ  vật thể như quần áo ,trang điểm, ngôn ngữ thân thể (body language) tiếp xúc bẳng tay , cử chỉ điệu bộ , biểu thị bằng mặt ,ánh mắt ,nụ cười.Không lời cũng còn là nghi thức xã giao lịch sự (chào hỏi) mà mỗi dân tộc ,mỗi nền văn minh có cách biễu thị khác nhau.Chẳng hạn như người Tây phương bắt tay khi chào hỏi,ôm hôn lúc gặp nhau hay giả từ ,người Lào ,Thái Lan chấp tay cúi đầu,người Nhật gặp mình để chào và tỏ sự kính trọng,người VN gật đầu chào khi gặp người lớn ,giơ tay chào khi gặp bạn cùng lứa, nháy mắt, huých sáo khi ghẹo người đẹp …ở đằng xa , học trò lễ phép khoanh tay cuối đầu, chắp tay thi lễ khi đến chùa… Ở đây SL tôi không dám lạm bàn, phê bình những nghi thức xã giao không lời  chỉ là nói tầm phào( phiếm luận)   về những trường hợp không dùng (hoặc không nên) lời trong sinh hoạt thường ngày thôi,mong là đọc chỉ để mua vui.
    Ai cũng biết khi giao tiếp muốn thành công và dễ dàng nhứt là phải …nói. Lời nói là kết quả của sự suy nghĩ (lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau) ,là cách diễn đạt (lý lẻ và tình cảm ),ứng xử  (có văn hóa) của con người  trưởng thành (người khôn lời nói dịu dàng dễ nghe).Thú vật không thể có lời nói nhưng cũng có thể biểu thị được chẳng hạn như chó vẫy đuôi chồm lên liếm ,chim vỗ cánh ,khỉ …khẹc khẹc….Con người khi chưa biết nói cũng đã có cách diễn đạt …không lời.Trẻ con dùng tiếng khóc với những cung bậc khác nhau để biểu đạt lúc đói,giận ,vòi vĩnh…và dùng nụ cười để để chào ,mừng khi thấy người quen(ông bà cha mẹ anh chi) hay khi được thỏa mãn những đòi hỏi (được cho bú, nựng nịu, cho đồ chơi ) đều là những cách biểu thị sơ khai khi chưa nói được . Nhưng con người lúc đã trưởng thành vẫn có lúc phải chọn cách biểu thị không lời.Không lời còn là cách để bổ sung sự thuyết phục hay hiệu quả của lời nói .(trường hợp những khoảng im lặng , nhấn mạnh ,gằng giọng,khóc, cười,…trong lúc đang nói chuyện ) Cũng là cách bộc lộ những cảm xúc khi tiếp xúc bằng ánh mắt ( liếc mắt,nháy mắt, nhắm mắt ,trợn mắt, gườm ,háy ,nguých..) nụ cười (méo xệt, miễn cưỡng, vui vẻ, thoải mái, e lệ, mỉa mai ,nham nhỡ,nham hiểm…) hoặc những cách diễn tả trên khuôn mặt (nhăn mặt ,nhíu mày ,chu mỏ, trề môi ,hí hởn,chằm dằm…) gật đầu ,lắc đầu , hay diễn tả bằng cử chỉ ,điệu bộ (nồng hậu , nhí nhảnh, lạnh lùng ,lãnh đạm,dững dưng,nịnh đầm,bối rối,dè dặt,lẹ làng,luống cuống …) nắm tay , siết tay... đều cốt ý để tạo nên sự giao cảm cần thiết. Lại có khi có những chuyện mà người …lịch sự hoặc hèn nhát không thể  “chọi nhau’’ bằng lời được  nên đành phải im lặng.(bị xếp vô cớ giận cá chém thớt,bị ai đó ỷ nhớn ăn hiếp…)rồi sau đó để cho đỡ tức bèn tự đấm vào ngực mình hay…đập đầu vô gối ngũ cho quên!Cũng có lúc oan như Thị Kính mà phải làm thinh cho yên nhà yên cửa.Rồi trong những cuộc “ chiến tranh miệng” giữa hai phe (khi đã li dị) hoặc giữa các phe thích đấu khẩu với nhau mà ta tình cờ hay bắt buộc phải chứng kiến thì lời nói lúc đó cũng giống như đổ dầu thêm vào lửa nên đành im lặng là vàng (vàng đang leo thang chót vót) vậy .Lại có trường hợp chẳng đặng đừng thí dụ như khi quí ông ra đường cùng lúc có nội tướng đi kèm lỡ như gặp phải người đẹp ăn mặc sexy quá thì sao .Khen (đẹp) không dám (chắc rồi) chê (xấu) không đành (vì không đúng sự thật) đành phải (lén lén) giương con mắt ngó mà mơ thôi! Rồi còn cái cảnh không cần nói mà chỉ có chén bay dĩa bay thường xuyên xãy ra ở trong nhà các quan ông quan bà Thúc Sinh Hoạn Thư nữa!Tính ra thì giao tiếp không lời vẫn hay và gọn hơn nhiều (nhưng tốn tiền vì qua cơn thịnh nộ lại phải mua đồ dùng mới hay phải đi khám bác sĩ vì chịu đựng im lặng lâu ngày quá sẽ bị bịnh trầm cảm!) Không lời còn có khi để biểu thị quyền lực .Đứa trẻ quậy phá khi nhà có khách chỉ cần ba mẹ quắc mắt nhìn là nó hiểu ,sợ và ngoan ngoản ngay. “Gia trưởng” mà ít nói thì thường là người nghiêm khắc .Và khi   “cái loa’’ ở nhà bỗng dưng ngừng nói thì nên coi chừng sắp ra lịnh tối hậu không cho biện hộ (  rã hùn !)Sự im lặng cũng còn là một khoảng không bí hiểm Bằng lòng ,khen ,chê ,không ưa, yêu ,ghét, chuẩn bị trả thù đôi khi  đều bắt đầu bằng sự im lặng (chết người!) Trường hợp bỗng nhiên quá vui mừng có khi cũng bị ..nghẹn không thốt được nên lời( thi đậu, trúng số)Nhưng có trường hợp không nói ra cũng chưa chắc là hay vì không đạt được kết quả mong muốn .Chẳng hạn như  “sao anh không hỏi những ngày còn không’’ (hỏi đây là hỏi cưới cơ nhưng muốn chắc ăn thì cũng nên hỏi xem người ta có gật đầu e thẹn không đã) hay cứ “Để trong bụng đố ai mà biết ’’(Thơ Mường Mán) Mà kẻ nhạy mồm nhạy miệng quá thì  có lúc cũng không hay .Chẳng hạn như hai người bạn gái lâu ngày gặp nhau mà thấy bạn đẩy đà quá bèn vuột miệng hỏi   “Bồ có … mấy tháng rồi?”  trong khi người ta vẫn còn phòng không chiếc bóng thì dở khóc dỡ cười làm sao mà nói câu xin lỗi cho suông đây! Lại nữa có ai mà dám trả lời câu hỏi của người (quá già)…không đẹp (Coi em có đẹp không ?) đành bốn mắt nhìn nhau nói câu thông cảm vậy ! Hay trường hợp ông dẫn vợ bà dắt chồng mà tình cờ có gặp lại “ cố nhân ’’  thì cũng nên  “cứ xem như thể mình không hẹn thề” cho xong chuyện .! Ngôn ngữ …tay chân ( thường gọi đùa là động từ to quơ) còn được sử dụng triệt để trong khi …giao tiếp với người ngoại quốc nữa. Còn ngôn ngử vật thể (ăn diện ,kiểu tóc ,màu son …) thì thường được phụ nữ sử dụng trong nhiều trường hợp chẳng hạn như để thu hút tầm nhìn của kẻ khác ,tăng hiệu lực thành công cho lời nói , ca hát...,và cần thiết khi hẹn hò.(phải soi gương mấy lần cho chắc …đẹp!) hay trong các cuộc trình diễn tiếp xúc trước công chúng ,khi đi cùng với quý vị có địa vị ... (không cần nói chỉ đẹp và cười tươi là xong)  .Còn các ông dùng ngôn ngữ thái độ (cử chỉ) nhuần nhuyển hơn như  mở cửa xe cho người đẹp ,nhường chỗ ngồi , lăng xăng xách đồ , kéo ghế dơ tay mời…nhưng có điều (ai cũng nói) là bình tĩnh …mà run khi lần đầu tiên đi gặp ai kia trong cuộc hẹn hò! ( phụ nữ vốn tự tin hơn trong vụ này)   Đó là kể chuyện vui ,còn khi gặp chuyện buồn ? Khóc ( nước mắt chảy nghẹn ngào) là cách biểu thị thông thường nhứt khi đau khổ (bị chưởi mắng ,bị từ hôn) thở dài khi gặp chuyện khó xử ,ôm đầu khi suy nghĩ , đấm ngực ,vò đầu ,bức tóc khi gặp điều bực tức, dãy dụa khi cầu cứu,cắn xé cáo cấu khi gặp nguy hiểm hay tự  vệ …
    Nói tóm lại cuộc sống là một chuổi sinh hoạt vô cùng phong phú,ý nghĩa ,vui buồn ,thành công ,thất bại…và con người thì cũng có nhiều cách diễn đạt thành thạo và vô cùng ý nghĩa trong sự giao tiếp mà nhiều khi không cần phải thông qua lời nói!.

SL