DẠNG THƠ BÌNH THANH - La Thụy

               DẠNG THƠ BÌNH THANH 
                         

           Nguồn: http://phudoanlagi.blogspot.com/

        Thi ca Việt Nam vừa phong phú súc tích về nội dung, cú pháp, ngôn từ; vừa đa dạng về thể loại ( thất ngôn , bát ngôn, tứ tuyệt, bát cú, lục bát, song thất lục bát, thơ tự do …) Hầu như thơ các nước như Trung Hoa, Nhật Bản, thơ các nước Tây phương đều gieo vần ở cuối câu ( VẦN CHÂN – CƯỚC VẬN ), thơ Việt Nam còn gieo thêm vần ở giữa câu ( VẦN LƯNG – YÊU VẬN ) như trong thể THƠ LỤC BÁT, THƠ SONG THẤT LỤC BÁT ( có khi còn gieo nhiều vần trong một câu ). Ngoài ra, nhiều nhà thơ Việt Nam còn sáng tạo thêm nhiều dạng thức mới như : thơ đọc nhiều cách, thơ hình, thơ Việt chèn ngoại ngữ, thơ bình thanh ... Hôm nay, tôi xin giới thiệu DẠNG THƠ BÌNH THANH đến các bạn yêu thơ

         Trong DẠNG THƠ BÌNH THANH , các câu thơ trong bài hoàn toàn bình thanh . Nghĩa là câu thơ có những tiếng toàn là thanh bằng , nhiều người hay gọi nhầm là thơ vần bằng là không chính xác. Vần bằng có nghĩa là các tiếng bắt vần trong các câu thơ có thanh bằng. Trong thơ Việt, thể thơ song thất lục bát chỉ gieo vần trắc ở hai câu 7, các bài vè  cũng có gieo vần trắc  ở cuối câu, nhưng chỉ khoảng 2 ; 3 câu lại chuyển đổi sang vần bằng. Riêng với thể thơ Đường luật, thể thơ cổ phong hầu như các tác giả đều gieo vần bằng, rất hiếm ai gieo vần trắc, vì đọc lên nghe trúc trắc không êm tai - Chẳng hạn bài thơ cổ phong gieo vần trắc như bài "ĐÊM MÙA HẠ" của Nguyễn Khuyến

                                       ĐÊM MÙA HẠ
                                   Tháng tư đầu mùa hạ
                                   Tiết trời thật oi ả
                                   Tiếng dế kêu thiết tha
                                   Đàn muỗi bay tơi tả
                                   Nỗi ấy nói cùng ai
                                   Cảnh này buồn cả dạ
                                   Biếng nhắp năm canh chầy
                                   Gà đà sớm giục giã
                                             NGUYỄN KHUYẾN

        Tôi cũng thử làm một bài thơ Đường luật gieo vần trắc khi chúc thọ tuổi 70 bác Lê Ngọc Kha :

                                 MỪNG TUỔI BẢY MƯƠI             
                                     (Mừng thọ bác Kha 70 xuân)
                              Con giáp xoay vòng giờ đến Sửu
                              Thất tuần đáo tuế mừng thi hữu
                              Đêm xuân ngâm ngợi Hán Đường thư
                              Ngày hạ khề khà Mai Quế tửu
                              Cảm hứng chứa chan ông đón tân
                              Ý tình dào dạt bà đưa cựu
                              Tương giao sơ ngộ họa đôi dòng
                              Chúc bác Ngọc Kha thọ bách cửu
                                                                     LA THỤY

         Trở lại DẠNG THƠ BÌNH THANH ( thơ có những tiếng đều mang thanh bằng ) ; từ khá lâu , trong phong trào THƠ MỚI, thi ca Việt Nam đã có những câu thơ , thậm chí toàn bài thơ đều mang thanh bằng .
        Tản Đà trong bài thơ "THĂM MÃ CŨ BÊN ĐƯỜNG" đã có một câu hoàn toàn bình thanh :

                             Tài cao, phận thấp, chí khí uất,
                             Giang hồ mê chơi, quên quê hương?
                                                                           (Tản Đà)
           Xuân Diệu trong bài thơ “Nhị hồ” có hai câu :

                              “Sương nương theo trăng ngừng lưng trời
                                Tương tư nâng lòng lên chơi vơi”

         Hàn Mặc Tử có bài thơ “Tiêu sầu” khá dài , trong đó khoảng 2/3 bài đã là toàn bình thanh

                           “Ô! Đêm nay trời trong như gương
                             Không làn mây vương không hơi sương
                             Tơ trăng buông rèm trên muôn cành.
                             Tơ trăng vàng rung như âm thanh.
                             Từ đâu tiêu sầu reo vi vu,
                             Buồn như làn mây hiền mùa thu
                             Êm như giòng tơ trên vai nường.
                             Mong manh như là lời yêu đương
                             Tiêu đưa tôi bay lên cung trăng!
                             Tôi phiêu diêu cùng ngàn sao băng
                             A ha! Lòng tôi trăng là trăng!
                             A ha! Trăng tràn đầy châu thân!
                             Cung thiềm đây rồi hương ngây ngây,
                             Ồ! Bằng trân châu hay quỳnh dao ?
                             Và mớm cho tôi bao tình say
                             Mà tôi trút bao dòng ngọt ngào
                             Nghê thường lên khơi nường Hằng ra
                             Hương trầm bâng khuâng quyện mình hoa.
                             Nhịp nhàng nường đi theo nhịp đàn
                             Âm thanh lên cao nhạc rừng lan,
                             Tôi lại gần bên, ô! Lạ thường!
                             Nường trăng. Ô! Chính là Thương Thương.
                             Người tôi rung động như âm thanh,
                             Môi không ngừng dưới đôi tay xinh.
                             Hoảng hốt tôi ôm chầm lấy nường,
                             Than ôi, nường đã biến ra sương.
                             Tôi ôm chầm phải tiếng tiêu sầu,
                             Vi vu reo buồn trong đêm thâu.
                             ...................................................
                                                         HÀN MẶC TỬ

         Đặc biệt , trong thi ca Việt Nam có những bài thơ bình thanh toàn bài . Chẳng hạn bài thơ “Hoa ti - gôn” của Vân Anh đăng trong Phổ thông bán nguyêt san trước 1975 ( do Nguyễn Vĩ chủ biên ) .

                                        HOA TI GÔN
                                                “Bảo rằng hoa giống như tim vỡ
                                                  Anh sợ tình ta cũng vỡ thôi”
                                                                                     T.T.KH.

                              Chiều xưa qua nhà anh mang cho
                              Chùm hoa ti- gôn xui anh mơ
                              Vui cười em hôn hoa vào lòng
                              Và em tìm ra bao vần thơ

                              Chiều nay sao lòng em vương buồn
                              Mong chờ anh và hoa ti- gôn
                              Chùm hoa trên bàn hầu như tàn
                              Xa anh hoa sầu , em sầu hơn

                              Anh ơi ! Giờ đây ngoài biên cương
                              Anh đang xông pha nơi sa trường
                              Chiều xưa anh đi bao năm rồi
                              Không lời , không thơ , buồn vương vương

                              Hình anh cho em đà phai màu
                              Em không nhìn ra anh em đâu
                              Bình sinh anh thường ưa hoa này
                              Hôm nay nhìn hoa em sầu đau

                              Cầu trời cho em luôn gần anh
                              Nhưng trời cao hơn tầng mây xanh
                              Bên anh , em đan toàn len hồng
                              Bên anh , em ngồi chờ trăng thanh

                              Bên anh , em vun hoa trong vườn
                              Cho nhà chen đầy , ôi muôn hương
                              Bên dàn tre che phòng anh nằm
                              Em trồng cho nhiều cây ti- gôn

                              Trồng nhiều ti- gôn ngay bên thềm
                              Xây quanh phòng anh làm thành rèm
                              - Anh ơi , sao lòng em bồn chồn
                              Hay là vì yêu hoa hình tim
                                                          VÂN ANH
                                           ( Phổ thông bán nguyệt san )

         Riêng thi sĩ Bích Khê có hai bài thơ rất nổi tiếng toàn bình thanh , đó là bài “Tì bà” ( hai nhạc sĩ Phạm Duy và Khúc Dương đã phổ nhạc ) và bài “Hoàng Hoa”

                                                  TỲ BÀ
                              Nàng ơi! Tay đêm đang giăng mềm
                              Trăng đan qua cành muôn tay êm
                              Mây nhung pha màu thu trên trời
                              Sương lam phơi màu thu muôn nơi

                              Vàng sao nằm im trên hoa gầy
                               Tương tư người xưa thôi qua đây
                               Ôi! Nàng năm xưa quên lời thề
                               Hoa vừa đưa hương gây đê mê

                               Cây đàn yêu đương làm bằng thơ
                               Cây đàn yêu đương run trong mơ
                               Hồn về trên môi kêu: em ơi
                               Thuyền hồn không đi lên chơi vơi

                               Tôi qua tìm nàng vay du dương
                               Tôi mang lên lầu lên cung Thương
                               Tôi không bao giờ thôi yêu nàng
                               Tình tang tôi nghe như tình lang

                               Yêu nàng bao nhiêu trong lòng tôi
                               Yêu nàng bao nhiêu trên đôi môi
                               Đâu tìm Đào Nguyên cho xa xôi
                               Đào Nguyên trong lòng nàng đây thôi

                              Thu ôm muôn hồn chơi phiêu diêu
                              Sao tôi không màng kêu: em yêu
                              Trăng nay không nàng như trăng thiu
                              Đêm nay không nàng như đêm hiu

                              Buồn lưu cây đào tìm hơi xuân
                              Buồn sang cây tùng thăm đông quân
                              Ô! Hay buồn vương cây ngô đồng
                              Vàng rơi! vàng rơi: Thu mênh mông.
                                                                       BÍCH KHÊ

                                              HOÀNG HOA 
                              Lam nhung ô ! màu lưng chừng trời;
                              Xanh nhung ô ! Màu phơi nơi nơi.
                              Vàng phai nằm im ôm non gầy;
                              Chim yên neo mình ôm xương cây.
                              Đây mùa Hoàng hoa, mùa Hoàng hoa:
                              Đông nam mây đùn nơi thành xa...

                              Oanh già theo quyên quên tin chàng !
                              Đào theo phù dung: thư không sang !
                              Ngàn khơi, ngàn khơi, ta, ngàn khơi:
                              Làn trăng theo chàng qua muôn nơi;
                              Theo chàng ta làm con chim uyên;
                              Làn mây theo chàng bên nhung yên.

                              Chàng ơi! hồn say trong mơ màng,
                              -- Hồn ta ? hay là hồn tình lang ?
                              Non Yên tên bay ngang muôn đầu...
                              Thâm khuê oan gì giam xuân sâu ?
                              -- Ai xây bờ xanh trên xương người ?!
                               Ai xây mồ hoa chôn đời tươi ?!
                                                                       BÍCH KHÊ

       Có một bài thơ  bình thanh rất hay đã xuất hiện cách đây gần 40 năm, nhưng ít ai biết . Nhạc sĩ tài hoa THẢO  NGUYÊN tức là thầy giáo Nguyễn Hứa Thảo ( từng giảng dạy trường Trung học Nguyễn Hoàng – Quảng Trị  và các trường Quốc Học , Đồng Khánh – Huế ) rất tâm đắc , âm thầm  phổ nhạc, ca sĩ Quốc Duy trình bày. Đó là bài thơ  RU ĐỜI TRÊN TAY của tác giả  TÔN NỮ THU DUNG – một thi nhân cũng huyền bí như T.T.KH . TÔN NỮ THU DUNG đến nay chưa được xác định rõ là ai, nam hay nữ ? – T.T.KH thì đã được ông Nguyễn Vĩ  vén màn bí mật từ lâu rồi  
( xem bài  "Thâm Tâm và sự thật về TTKh" của Nguyễn Vĩ)
 http://thinhanquangngai.wordpress.com/2007/08/07/tham-tam-va-s%E1%BB%B1-th%E1%BA%ADt-v%E1%BB%81-ttkh/ 
 và bài " Huyền thoại hoa ti-gôn" của Ngọc Thiên Hoa")
 http://ngocthienhoa.net/index.php?view=story&subjectid=1440&chapter=4 

 Mời click chuột vào đường link sau để nghe nhạc :
http://www.art2all.net/nhac/thaonguyen/dk-qh/rudoitrentay_t.mp3
    Hoặc :      RU ĐỜI TRÊN TAY

                                     RU  ĐỜI  TRÊN  TAY ...
                                              Thơ: Tôn Nữ Thu Dung
                                              Nhạc :  Thảo Nguyên

                             Ngàn năm ... ngàn năm sao chưa về ,
                             Thiên thu ... còn  xa như  hôn  mê ...
                             Tìm ai ... đời đời  nghe bâng khuâng ,
                             Ta về ... rung tơ cho đàn ngân ...

                             Ru đời ... êm xuôi như rong rêu ,
                             Ru người ... mi ngoan ... trong mưa chiều
                             Đêm  nghe quỳnh hoa ... say hương mê..
                             Đêm nhìn sao rơi ... quên đường  về...
                             Đường về ... còn xa  như cơn mơ ...

                             Tìm đâu ... dư âm thừa... hương xưa ...
                             Ngày nào, chim về nghe sương rơi ...
                             Ngày nao, chim yêu bay đầy trời ?

                             Còn nghe chi đâu ... đàn TƯƠNG NHƯ... 
                             Còn ai cho ta ... lời tương tư ?
                             Đời sao im ngoan ... như hồ thu ...
                             Người sao xa nhau ... như sương mù ...

                             Ta về ... tìm mây , quên người xưa .... 
                             Hương yêu thời nào ... nghe như mơ ...
                             Ta về... ru đời ngoan trên tay ...
                             Ta về ... ru ta ... quên đời này !

         Bản thân tôi , cũng tập tò làm thử ba bài thơ toàn bình thanh .Một bài theo thể ngũ ngôn , một bài theo thể thất ngôn , một bài theo thể lục bát .

                                       THÙY HIÊN (* )

                               Chiều tàn sương lung linh
                               Vườn hồng mơ chim xanh
                               Thùy Hiên , em trong vườn
                               Bừng lòng bao là thương

                               Môi hồng gieo buồn vương
                               Mơ hồ chờ anh hôn
                               Lâng lâng và chơi vơi
                               Yêu em không còn lời

                               Hồn chiều in lên mi
                               Thuyền tình xuôi mây đi
                               Ồ nàng hay sao trời
                               Thiên hà hay trùng khơi ?

                               Hồn anh dâng bâng khuâng
                               Đàn lòng sao ngân vang
                               Cung trầm rung miên man
                               Lời trên môi thì thầm

                               Lời chiều muôn năm xưa
                               Òa tràn trăm sông thơ
                               Mênh mang tà huy bay
                               Thùy Hiên vàng trăng gầy

                           *Thùy Hiên : Tên người thiếu nữ
                                                                LA THUỴ 


             


                                           TÌNH XƯA

                              Sầu thu mênh mang thương rừng phai
                              Tương tư bâng khuâng nhiều canh dài
                              Lời trăng vương gieo hờn lên môi
                              Đêm đêm mơ ai nhìn mây trôi

                              Đêm đêm mơ ai nhìn mây trôi
                              Chừ đây uyên ương không còn đôi
                              Rồi em sang ngang trên thuyền hoa
                              Giang hồ phiêu bồng ru đời ta

                              Giang hồ phiêu bồng ru đời ta
                              Lênh đênh trùng khơi đùa phong ba
                              Vàng trăng giăng tơ khơi tình xưa
                              Tình ơi ! Tình ơi ! Đừng đong đưa
                                                                   LA THUỴ

                                                     HỒ CẦM
                                       Vang đêm thanh hồ cầm ngân
                              Trăng ngà giăng tơ cung trầm buông lơi
                                       Lâng lâng tình đang lên khơi
                              Hồ , xừ , xang … lòng chơi vơi canh dài
                                       Mơ hồ hồn xưa liêu trai
                               Mồ thu hoang vu chừ ai u hoài
                                       Vương mang chi, đàn ngân dài
                              Lưu dư hương … ồ trang đài về đâu
                                       Tương tư sao , đàn dâng sầu
                              Say men nồng hay say màu thời gian
                                        Vời chân mây , nhòa non ngàn
                              Bâng khuâng heo may , mơ màng hơi thu
                                        Ai phiêu diêu trong sương mù
                              Người muôn năm … từ thâm u quay về
                                        Trần gian kia còn si mê?
                              Hồ cầm cao cung , thương hề niềm xưa
                                        Rơi rưng rưng từng âm thừa
                               Sao trời lung linh đường tơ chìm dần
                                                                            LA THỤY

  Bài thơ HỒ CẦM được nhạc sĩ Thảo Nguyên - một thành viên của trang web  L'ART CHAN TRAN đã phổ nhạc.

                       

      Mời click chuột theo đường link sau để thưởng thức :

        http://www.mediafire.com/?16b74nckbxdny7z 

         Bài “HỒ CẦM” tôi lấy cảm hứng từ các câu thơ : "Ái thính thu phần quỷ xướng thi” ( Vương Ngư Dương ), " Thơ thẩn nghe ma đọc mấy lời" ( Tản Đà ), "Quạnh quẽ thu phần thơ bặt tiếng" ( Vũ Hoàng Chương ). Luật hài thanh trong thơ lục bát đối với các tiếng trong câu thơ vốn là :

                                 Bằng bằng , trắc trắc, bằng bằng 
                         Bằng bằng, trắc trắc, bằng bằng, trắc bằng

        Theo đúng quy định " nhị ,tứ ,lục phân minh", thì tiếng thứ tư bắt buộc phải mang thanh trắc.

       Thế nhưng, Thâm Tâm từng có câu thơ bình thanh  "đưa người ta không đưa sang sông"  trong bài thơ TỐNG BIỆT HÀNH  nổi tiếng, thì trong bài thơ  lục bát "CÁC ANH" cũng từng có câu lục hoàn toàn bình thanh:

                              Hơi đàn buồn như trời mưa
                              Các anh tắt nốt âm thừa đi thôi
                                                              (Thâm Tâm)

        Bắt chước Thâm Tâm , tôi thử làm bài thơ lục bát bình thanh “HỒ CẦM “ này, góp chung với hai bài thơ đã làm từ trước thành ba bài thơ bình thanh gửi đến quý bạn đọc cho vui những khi trà dư tửu hậu .

                        “Mua vui mong được một vài trống canh “
                                                                    (Nguyễn Du)

                                                                                             LA THUỴ