HUỲNH XUÂN SƠN VIẾT VỀ THƠ HAIKU CỦA NHÃ MY

hình chụp năm 2002 ở WA


HUỲNH XUÂN SƠN với cảm nhận chùm thơ Mùa Đông của tác giả Nhã My

Lục tung  lên mớ trí nhớ hỗn độn trong đầu mình. Tôi  cũng không tài nào  nhớ rõ mình biết đến thể thơ Haiku của Nhật Bản từ bao giờ nữa. Chỉ biết rằng thỉnh thoảng lại đi tìm và tưởng tượng ra trong những bài thơ ‘cụt ngủn’  và ‘khô khốc’ ấy chứa đựng cái gì? Đăc biệt tôi chỉ thích thơ HaiKu Việt chứ không thích thơ dịch.

Những  bài thơ  như :

Vũng nước nhỏ dưới chân núi

Soi

Tận đỉnh (Cái Nhìn- Mai Văn Phấn)

Hay như bài :

Tiếng gà trưa

Vời vợi tuổi thơ

Cánh võng (bài 44-Vũ Tam Huề)

Và nhiều bài thơ khác đã nghiến mất không biết bao nhiêu thời gian của tôi. Khi đọc và nghiền ngẫm thơ HaiKu. Không như các thể thơ khác, nếu thích ta có thể có rất nhiều để đọc đễ cảm nhận. Từ một người yêu thơ tập ghép vần, tới các nhà thơ có tên tuổi từ cổ chí kim. Còn Haiku thì không nhiều người làm thơ viết. Còn  khi đọc cảm nhận thấy hay hay không lại là chuyện khác.

Hôm nay tôi gặp một chùm thơ HaiKu của chị Nhã My viết về mùa đông. Theo như lời dẫn thì đây là lần đầu tiên chị viết thơ HaiKu. Vậy là tôi có ngay chiếc phao để bơi vì từ lâu đã muốn vượt sông thơ HaiKu mà chưa có dịp. Nghĩ như vậy và  tôi  bơi liền.

Chùm Thơ Mùa Đông

1-tuyết trắng
cành cây khô
em lặng lẽ buồn

2- lạnh mù sương
chim không hót
người đi xa

3-cỏ úa buồn
mây đứng yên

ai bâng khuâng

4-trăng lạnh sao khuya
núi chìm tuyết phủ
cô phụ sầu

Chùm thơ Mùa Đông có bốn bài. Theo Luật Thế Cách Làm Thơ HaiKu thì. Bài thơ bao gồm tối đa 17 âm tiết. Chỉ gợi chứ không tả, bắt buộc phải dùng Qúy Ngữ (Chỉ mùa  mà không được nói tên). Câu một nêu sự kiện hiện tại. Câu hai nêu ý nghĩ một. Câu ba nêu ý nghĩ hai.  Hai ý nghĩ này thường ít khi đến cùng một lúc. Cả bốn bài đều nói về một sự kiện hiện tại là mùa đông. Tôi rất muốn biết Mùa Đông 1 của chị gợi gì trong tôi :

1-tuyết trắng
cành cây khô

em lặng lẽ buồn (Nhã My)

Bài thơ này hình ảnh Tuyết trắng gợi sự liên tưởng tới mùa đông xứ lạnh, đây là bài HaiKu Việt vậy nên ta liên tưởng đến tác giả viết bài thơ này khi xa xứ. Cành cây khô cũng là một hình ảnh gợi nhớ về mùa đông cây trút hết lá còn trơ lại thân cây khô. Câu ba Em lặng lẽ buồn. Với riêng tôi câu này gợi ra mùa đông đang ở trong lòng tác giả. Không còn mùa đông của tuyết trắng, chẳng phải cây khô nữa..mà mùa đông này ở trong lòng người. Vâng một người ở tuổi xế chiều như chị khi xa xứ, nhìn tuyết trắng bao phủ giăng mắc trên những cành cây khô. Làm sao lòng người không lặng lẽ  lạnh theo nỗi buồn xa xứ cho được.

Bài thơ số 2
2- lạnh mù sương
chim không hót
người đi xa

Lạnh mù sương. Gợi cho ta thấy cảnh mùa đông, tiết trời lạnh giá sương mù che phủ. Chim không hót, gợi tả một nỗi buồn và Người đi xa. Gợi nỗi buồn khi mùa đông lạnh lẽo sương mù bao phủ ngay cả  ‘con chim buồn không hót’ mà người trong bối cảnh này lại cô đơn vì người bên mình đi xa. Hoặc giả Người đi xa còn gợi lên ý nghĩ mùa đông đến ở một nơi khác nơi bài thơ ra đời. Tác giả đi xa nhưng nhớ tới xứ lạnh mù sương, dẫn đến ý nghĩ con chim nhớ chủ mà không hót.

Ở bài thơ số 3 :
3-cỏ úa buồn
mây đứng yên
ai bâng khuâng(Nhã My)

Cỏ úa buồn. Hình ảnh này gợi tiết trời hanh khô gió bấc về khiến cỏ cây khô héo mà  buồn theo ngả màu vàng úa. Mây đứng yên…Mùa đông thường bao phủ bằng mây xám ngắt làm cho bầu trời như sà xuống gần hơn. Nhưng mây không bao giờ là đứng yên cả. chỉ có lòng người nhìn nó như đứng lại mà thôi. Còn câu hỏi ai bâng khuâng ? khiến ta liên tưởng tới mùa đông của con người, chứ không còn đông của thời tiết nữa…là phụ nữ không ai lại dửng dưng trước lúc tuổi xế chiều dang tay đón cả. câu hỏi này tác giả hỏi

cho mình, cho tôi hay cho bạn. Hoặc giả là chị hỏi cho tất cả những ai đang, sẽ và sắp bước vào mùa đông của đời mình.

Ở bài thơ số 4 :
4-trăng lạnh sao khuya
núi chìm tuyết phủ
cô phụ sầu(Nhã My)

Trăng lạnh sao khuya khiến ta liên tưởng tới đêm mùa đông với ánh trăng vàng võ le lói mấy vì sao lạc. một đêm đông gợi sắc thái buồn. Lan tới ý nghĩ :Núi chìm tuyết phủ. Màn giá lạnh mang theo hình ảnh tuyết phủ bao chùm hết núi. Gợi thêm một hình ảnh gợi nỗi buồn xa xứ nữa.

Mùa đông lạnh lẽo đã khiến trời đất đều buồn theo chăng ? và câu cuối Cô phụ sầu. Hình ảnh người thiếu phụ cô đơn nhìn trời thấy trời lạnh. Nhìn đất thì tuyết phủ. Chỉ có nỗi sầu vì cô quạnh một mình là hiển hiện xung quanh .

 Thật xót xa khi bước về buổi hoàng hôn của cuộc đời mình mà lại phải gặm nhấm nỗi buồn như Mùa

Đông số 4 này.

Cả bốn bài thơ trong chùm thơ Mùa Đông này chị đều đã tuân thủ nghiêm ngặt luật thế của thơ Haiku Việt. sử dụng Quý ngữ hợp lý, và tiết giảm tối đa số từ trong mỗi câu, và trong từng bài. Với  chùm thơ HaiKu này tôi nhận thấy chị đã vận  dụng  ‘ý tại ngôn ngoại’ để chuyển tải. một chùm thơ mùa đông theo thể thơ HaiKu rất thành công với suy nghĩ và cảm nhận của riêng cá nhân tôi.

Mong rằng tác giả và bạn đọc bỏ qua những thiếu sót trong bài cảm nhận này. Bởi với vốn sống và sự trải nghiệm còn hạn chế nên có thể tôi chưa cảm nhận hết những gì mà chùm thơ Mùa Đông muốn gửi gắm.

Sài Gòn 12/4/2014

HUỲNH XUÂN SƠN

Nguồn:từ email của Phu Doan ̣La Thụy  chuyển cho NM

Lời  trần tình của NM

Trước tiên NM cảm ơn HXS đã có bài nhận xét về thơ của NM .Còn gì vui và hạnh phúc hơn khi các tác phẩm của mình được bạn bè đón nhận và chia xẻ NM đến với blog và văn chương như một nguồn đam mê chữ nghĩa. Trước kia vì thời gian rỗi rảnh nhiều NM thường hay viết bài ̣̣ là những bài phiếm luận ngắn cũng như một số bài nhận định thơ của bạn bè ̣ ( ̣là do tình cảm hơn là phê bình chuyên nghiệp  ) .NM viết là theo hồi ức và những đúc kết từ khả năng của chính mình hơn là tham khảo từ những nguồn tài liệu vì NM có ''tật'' là mỗi khi đọc bài của TG khác thì bị phân trí không thể viết được. Thơ thì làm nhanh hơn nên thời gian sau này rất bận công việc không có thì giờ nhiều NM làm thơ nhiều hơn .
Những bài thơ mà NM viết ra thành thật mà nói nó cũng vội vàng chứ không có trau chuốt , đó là kết quả đúc kết từ những cảm xúc cá nhân hoặc do ''tức cảnh sinh tình'' hay do có sự đồng cảm từ thơ của bạn bè qua sự giao lưu văn nghệ . Những bài thơ ngắn đầu tiên NM viết theo thể thơ 3câu  để trang trí cho một số ảnh do một người bạn là nhà thư pháp LĐM chụp. Sau đó thì thử làm thơ Haiku và chùm thơ Mùa Đông là chùm thơ đầu tiên NM làm thử .Lúc đầu theo đúng luật thơ haiku cổ điển ̣có quí ngữ và theo thể ̀5-7-5 nhưng sau đó qua sự góp ý của bạn bè trong đó có Huynh Lý Viễn Giao là một TG chuyên trị loại thơ này nên NM đã sửa lại thành 4 đoản khúc mà Huỳnh Xuân Sơn đã trích dẫn và nhận xét như trên ( theo ý kiến của Lý Huynh thì một bài thơ Haiku đạt tiêu chuẩn thì câu 3 là liên kết ý giữa 2 câu trên nhưng nên tránh những từ ngữ biểu ý cảm xúc mà hãy để cho người đọc được ''bay'' trong cảm giác liên tưởng tự do của mình , nghĩa là 4 khúc Haiku này của NM cũng chưa đạt lắm ).
NM hiện đang sống ở vùng Bắc Mỹ nơi mà khí hậu lạnh suốt năm và mưa rất nhiều  và  cũng có một thời gian đã sống ở vùng cực lạnh ở quả địa cầu ̣ là Alaska nên những hình ảnh trong mùa đông là hình ảnh thật. NM cảm ơn Xuân Sơn đã ''đọc'' được tâm trạng của NM , cái tâm trạng ''cô đơn'' của người xa xứ mà sau khi trút bỏ đời sống thực tế với sinh hoạt hàng ngày thì có lúc ngồi đối diện với màn ảnh máy tính con người lại ( không cố tình mà vô ý ) đã để '' lộ'' cảm xúc của mình, mặc dù cảm xúc này nó không  phải là đại diện cho hoàn cảnh thực tế của  NM hiện nay đang có và tiếng thơ hay tiếng lòng đối với  một người làm thơ như NM  có chăng là tiếng nói ''cô đơn'' chung cho những ai cùng tâm trạng mà NM muốn đại diện để gửi gắm nỗi niềm.
Cảm ơn người bạn văn nghệ tuy chưa quen thân lắm mà đã có lòng ưu ái đến thơ của NM.
Chúc XS thành công nhiều trong cuộc sống và  thành công trên con đường văn nghệ nhé.
NhaMy