PHÊ BÌNH VỀ TẬP THƠ CHIỀU PHỐ VỌNG CỦA NGUYỄN KHÔI

NGUYỄN KHÔI là một tác giả kỳ cựu ,ông làm thơ , viết văn và có rất nhiều tác phẩm hay Ông sinh năm 1938 quê ở phường Đình Bảng ,thị xã Từ Sơn , tỉnh Bắc Ninh là hội viên Hội Nhà Văn Hà Nội Từ năm 2002 ông đã dành thời gian và tâm huyết viết bộ sử làng ''Cổ Pháp Cố Sự '' gồm 4 tập dày 970 trang NM hân hạnh được ông gửi tặng tập 4 trong bộ sử này NM sẽ lần lượt giới thiệu một số bài viết của ông về chuyện làng quê trong sách
  Để biết thêm về thơ của ông NM xin giới thiệu một bài viết phê bình tập thơ Chiều Phố Vọng của ông Tài liệu do nhà văn Nguyễn Khôi gửi kèm theo sách
Xin cảm ơn ông đã ưu ái  gửi tặng  NM những tài liệu quí báu này

                                  


PHÊ BÌNH TẬP THƠ CHIỀU PHỐ VỌNG
TRĂNG CÓ ĐOÀN VIÊN
28-10-2011
BÀI VIẾT CỦA TÁC GIẢ BÙI VĂN KHA
( BÁO NGƯỜI HÀ NỘI)

(NHN) Nhà Thơ Nguyễn Khôi xuất hiện trên văn đàn khoảng hai mươi năm qua Thời gian dài, anh làm việc ở HĐ DÂN TỘC nên có điều kiện sống và am hiểu phong tục xã hội miền núi Thơ anh đậm chất trữ tình,tự sự
Chàng trai  Đình Bảng  với phẩm chất kinh lịch , trí tuệ đã dành cho quê hương các tác phẩm văn xuôi viết về Triều Lý , về vùng Kinh Bắc , về văn hóa phong tục một thời , mà thời ấy  cả những nghìn năm Những tác phẩm ấy còn làm nên một Nguyễn Khôi, nhà nghiên cứu văn nghệ dân gian
Nhưng trong thơ , cái phông văn hóa nhân gian chỉ hiện thoáng qua trong những ưu tư hình ảnh Thơ Nguyễn Khôi là thơ của chiêm nghiệm trí tuệ Cảm xúc của anh dù bị lôi cuốn đi theo sự việc vẫn không sa đà mà đọng vào những câu thơ rất đắt Đi xa mà viết về Hà Nội thế này thì phải sống thật đến thế nào mới đọng lại được như vậy: ‘’xếp cả những đêm dài đi gánh nước / Mà thấy lòng thư thái lệ trào rơi ‘’
Viết được một câu ‘’ lòng thư thái lệ trào rơi ‘’ là thương nhớ Hà Nội như thương nhớ người thân yêu ruột thịt  Chả thế mà dù đã ‘’ viết một trăm câu thơ/ Chưa viết được một câu thơ về Hà Nội ‘’ (về Hà Nội) anh vẫn thấy ‘’đường rộng đâu nào đã thênh thang’’ dù ‘’ làm dân thành phố đã dần quen ‘’
Thơ ngoài tiếng lòng dù là mình hay người ta , có cảnh có tình vẫn phải có tư duy Thơ Nguyễn Khôi viết về Hà Nội , về các vùng quê, về doanh nhân,...đều đặt ta vào một trạng hướng phải nhận chân giá trị thật của hoàn cảnh xã hội quanh ta
Đọc những bài Hà Nội Rét Đâm Đại Hàn,Nhớ Nam Định, Bão Giá , Ra Phố Cổ Mã Mây Xơi Cơm Hiệu , Mồng Một Tết Chơi Bãi Sông Hồng, Nhớ Nhà Văn Nguyễn Tuân...thấy trong thơ Nguyễn Khôi  nhận thức trực diện  và định hình thái độ hướng thiện trừ ác giả dối, nhất là trò lộng giả thành chân
Anh cũng biết thân mình, biết phận mình mà ngậm ngùi:’’ có cái gì thầm muốn/ có cái gì thầm qua ‘’(Ngày Em Năm Mươi Tuổi)  để hiểu ‘’ biết dừng lại ở chỗ nên dừng ‘’ dù có lúc ‘’ lại vịn câu thơ mà rãy rụa’’
Tôi xin trích nguyên bài Nhớ Lỗ Tấn:’’ Qua làng chẳng thấy A Q/ Nhà cao cửa rộng liền kề tường than/ Rượu quê một chén Thiệu Hưng /Ai say thời cuộc mà không Chí Phèo ‘’
Chí Phèo A Q là con người của hoàn cảnh , của một thời biến động lịch sử cũ  một thời giữa cách mạng dân chủ và phong kiến thuộc địa Tưởng như thời ấy những con người ấy giờ đã có thể xếp vào thư viện , ai ngờ hôm nay họ vẫn cần cho một cái gì không định hình được nhưng lại làm rõ nhân cách và trách nhiệm làm người tử tế Lúc này cũng chỉ điên khùng vậy thôi , nhưng là cái điên khùng đầy nỗi đau tỉnh táo ! Nguyễn Khôi quá tài tình khi chỉ một câu thơ mà nói được tâm trạng và thực trạng của cả một giai đoạn
Ta lại bắt gặp ở bấy giờ một thời thi cảm của Hàn Mặc Tử :’’ Cái đêm hè ấy ai ra tắm / Để cả bầu trời phải tắt trăng ‘’( Ao Làng ) hay ‘’ Quả còn lửa bay ngang trời phố nhỏ / một ông Đồ Nghệ hóa thành hai ‘’ (Người H’ Mong )
Hồi còn học ở trường Đại Học Tổng Hợp Hà Nội hơn 30 năm về trước , chúng tôi truyền nhau giai thoại đúc kết của Thầy Nguyễn Tài Cẩn  về tính cách của dân Nghệ :’’ Ngoan cường đến ngoan cố / Dũng cảm đến đơn độc ‘’ nhưng đó là sự dắng nể trân trọng của người Nghệ  một thời  Giờ gặp lại sự so sánh của Nguyễn Khôi  thấy cái chất gàn quái tận cùng ấy (chữ của ông Văn Tùng) cần thiết biết bao nhiêu và ẩn chứa biết bao nhiêu điều mà ngôn ngữ nhiều khi không giải bày được hết
Khi ‘’ Một chén rượu uống trong chiều lạnh cóng / một nụ hôn sương khói ở bên đèo ‘’( Với SA PA) không biết là thực hay mơ , bây giờ hay xa xưa , Nguyễn Khôi trở về mình đành ‘’ thôi cứ để cho thời gian gió thổi / Gieo vào lòng một chút sóng sông Lô’’ Cái thời gian ấy nói vậy mà nó cũng nghiệt ngã lắm
Trong những chiều phố Vọng , dù ‘’Ừ có hẹn cũng chưa về Tuyên được ‘’(Gửi Tuyên Quang ) đành thương , đành gửi vào thơ những tâm tình và suy tư Anh đã qua trải nghiệm và đợi chờ rồi giờ anh thấy phải viết , viết khi độ rung cảm xúc cảm gặp độ chín tư duy, bằng ngôn ngữ , bằng hình ảnh, bằng liên tưởng của riêng anh  để làm giàu cho thơ , cho cộng đồng mà anh hết mình vì nó
Bề dày sáng tác của Nguyễn Khôi là rất lớn Anh thực sự đó cống hiến cho lỉnh vực mà mình đeo duổi những sáng tác tâm huyết và hữu ích Đến bây giờ anh vẫn tự hỏi ‘’Trăng có đoàn viên, mình một mình ‘’Cái ý thức tự ngã ấy của nhà thơ , nhà nghiên cứu Nguyễn Khôi phải chăng là của chúng ta khi bước vào con đường mình chọn Chẳng lẽ :’’ Mai sau còn có bao giờ ‘’...

BÙI VĂN KHA
( BÁO NGƯỜI HÀ NỘI )
Nguồn: từ tài liệu của nhà thơ Nguyễn Khôi gửi NMSL