NƯỚC SÁT ĐI MÒ - TỪ KẾ TƯỜNG

 

MỘT GÓC TRỜI QUÊ

NƯỚC SÁT ĐI MÒ

Sông rạch quê tôi nhận nguồn nước từ cửa biển đổ vào mỗi ngày hai lần. Thủy triều lên là nước lớn, thủy triều xuống là nước ròng, gọi chung là “con nước”. Mỗi ngày “con nước” đều xoay lệch giờ và cứ như thế nguồn thủy triều đổ vào hay rút ra cũng xê dịch từ ngày chuyển thành đêm. Có hai con nước lên đến đỉnh điểm là ngày rằm và 30 mươi tính theo Âm lịch, gần 2 cột mốc này có những “con nước” từ sông đổ vào kênh rạch rất ít gọi là “nước ươn” và khi rút ra gọi là ”kiệt”, tức lúc đó, nước trong kênh, rạch rút ra sông gần như trơ cạn đáy. Vào những thời điểm như thế người dân quê tôi cư ngụ cùng xóm í ới gọi nhau “đi mò”.

Đi mò là tên gọi dân gian đúng 100% theo nghĩa đen. Tức là người ta lội xuống kênh, rạch vào giờ nước ròng cạn kiệt, khom lưng, hoặc ngồi xệp xuống đáy bùn, dùng hai bàn tay mò mẫm mọi ngóc ngách trong dòng nước lấp xấp đụng thứ gì bắt thứ nấy như tôm, cua, các loại cá nhỏ…công việc đơn giản, nhẹ nhàng này thường dành cho cánh chị em phụ nữ và trẻ con. Một buổi đi mò khoảng 2 tiếng đồng hồ cũng đủ thức ăn cho cả nhà, ai mò giỏi, được nhiều tôm cá thì mang đi bán dạo trong xóm cũng có thêm thu nhập.

Hồi nhỏ, tôi cũng là một tay chịu khó lặn ngụp, nên thường có mặt trong đội quân đi mò của xóm mỗi lần theo chu kỳ “con nước” cạn kiệt và khi nghe các bà, các chị í ới gọi nhau. Không hiểu do quy luật tự nhiên hay do lý do gì mà đi mò “con nước” đêm thường được nhiều tôm cá hơn “con nước” ngày. Bởi thế nên người xóm tôi thường rủ nhau đi mò vào “con nước” đêm, dù cực nhưng rất vui. Người đi mò chẳng cần trang bị gì, chỉ mang theo một trái bầu khô loại bầu tròn, to làm đồ dựng tôm cá. Khi xuống kênh, rạch, trái bầu được cột dây quanh thắt lưng người đi mò thả trên mặt nước, mò tới đâu, trái bầu theo sát tới đó, được con tôm, con cá nào người đi mò bỏ vào miệng trái bầu. Do miệng trái bầu nhỏ, lại có “hom” chận nên cá, tôm không thể thoát ra được.

Cá, tôm thủa ấy dưới kênh, rạch quê tôi khi nước rút còn rất nhiều nên đưa hai bàn tay xuống mò là đụng. Khó bắt nhất là cá lóc và cua biển, bởi cá lóc khi đụng tay vào nó phóng ngay nên cái mẹo của người đi mò bắt cá lóc mà không mang theo nôm là dùng hay tay quậy cho nước đục, cuộn thành xoáy để cá lóc chui vào hang trốn mới bắt được.

Còn cua biển thì khi hươ tay đụng phải nhanh chân đạp nó xuống bùn, lúc đó mới dùng tay mò bẻ hai càng, nếu không dùng chân đạp nhanh, nhận nó xuống bùn cua sẽ hươ hai càng kẹp tay người mò trúng nó, lúc đó chỉ có…kêu trời. Nhưng thứ mà người đi mò sợ nhất là cá quỷ. Loại cá này đầy gai nhọn, rất độc, mò trúng bị cá chém cho một nhát là coi như bỏ cuộc luôn, leo lên bờ về nhà trùm mền đón cơn sốt rét run người ập tới bởi chất độc chuyền vào cơ thể, uống thuốc trị chất độc của cá quỷ cũng phải ngày hôm sau mới hết.

Người đi mò cũng sợ chân dẫm phải cá ngát con, nếu bị cá ngát con chém cũng nóng lạnh run người, bị hành không thua gì cá quỷ. Khổ nỗi, cá ngát con vào mùa nước lợ hầu như có rất nhiều dưới kênh, rạch mà người đi mò nào cũng gặp. Nếu đi mò mà chưa nếm mùi cá quỷ hoặc cá ngát con chém hành nóng lạnh vài ba trận thì chưa thấm cái thú đi mò. Nhưng ngược lại, người đi mò thích nhất là gặp cá bống các, cá bống trân, cá bống dừa…mấy loại cá bống này thường dễ bắt, nhất là cá bống trân, khi mò trúng nó trân mình lại, chỉ việc bắt bỏ vào bầu. Tôi lại thích mò trúng tôm, cứ tưởng con tôm khi còn dưới nước sẽ quẫy mạnh và phóng nhanh khó bắt nhưng ngược lại con tôm rất dễ bắt khi đụng đến nó. Bời lẽ con tôm “đi ngược nước”, mò trúng nó không phóng tới mà…thụt lùi và thường “giả chết” trong tay người đi mò, nên cứ thế mà bắt. Đi mò thường gặp tôm càng xanh, nhiều con rất to, gặp mùa nước lợ, một buổi đi mò có thể bắt được năm, ba con tôm càng xanh là chuyện trong tầm tay.

Bây giờ kênh, rạch ít tôm cá, nguồn thủy sản nói chung bị tận diệt bằng các loại phương tiện đánh bắt bừa bãi, kể cả “chích điện” nên ở quê tôi ít ai đi mò. Việc các bà, các chị trong xóm đợi con nước ròng về đêm, đốt đuốc lá dừa í ới gọi nhau đi mò hầu như không còn nữa. Thỉnh thoảng về quê, nhớ lại thời “đi mò” tôi cũng đợi cho nước ròng lội xuống vườn thăm lại con rạch chảy qua, ngồi trên cây cầu khỉ vắt vẻo bắc qua con rạch um tùm hai bờ dừa nước cao ngọn, bạt ngàn nhìn xuống con rạch cạn nước. Con rạch thì vẫn như xưa, trơ bãi bùn, nước lấp xấp ngầu dục chảy ngược qua chân cầu để ra sông nhưng chẳng còn ai đi mò nữa. Cảnh cũ còn đây, nhưng người năm xưa tứ tán, tôi không khỏi bồi hồi xúc động nhớ lại kỷ niệm thời thơ ấu đã từng lặn ngụp trên con rạch này với thú vui “đi mò” đã gần như mai một.

TỪ KẾ TƯỜNG